Thông tin này được ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội ngân hàng cho biết tại Hội thảo Gỡ khó cho vay tiêu dùng - đẩy lùi tín dụng đen, hôm nay.

Đến 31/8, dư nợ cho vay phục vụ đời sống toàn hệ thống đạt khoảng 2,67 triệu tỷ đồng, chiếm 21% tổng dư nợ nền kinh tế, và tăng chưa tới 3% so với cuối năm trước. Nếu so sánh với mức tăng 22% của cả năm 2022, mức này theo ông là quá khiêm tốn.

Trong đó, dư nợ của 16 công ty tài chính cho vay phục vụ nhu cầu đời sống là hơn 135.000 tỷ đồng (chiếm hơn 5% dư nợ cho cho vay phục vụ đời sống). Con số này cuối năm 2022 là hơn 200.000 tỷ đồng, tương ứng mức giảm hơn 30%. Trong khi tín dụng giảm sâu, nợ xấu của nhóm này tăng mạnh, trung bình từ 8 đến 10%, cá biệt có công ty nợ xấu lên đến 20%. Theo thống kê của FiinGroup, nợ xấu của nhóm công ty tài chính đã tăng từ mức 10,7% cuối 2022 lên 12,5% cuối tháng 6/2023.

"Nhiều công ty tài chính lâm vào tình trạng khó khăn, thậm chí thua lỗ do phải trích dự phòng rủi ro nợ xấu tăng cao", ông Hùng cho biết.

Theo ông Lê Quốc Ninh, Tổng giám đốc Mcredit, nguyên nhân của tình trạng này ngoài kinh tế khó khăn, thu nhập của người lao động giảm còn do các công ty tài chính bị đánh đồng với các tổ chức tín dụng đen, khách hàng cố tình bùng nợ, hoạt động gian lận ngày càng tinh vi và gia tăng. Trên các nền tảng mạng xã hội, số hội nhóm tư vấn "bùng nợ", "trốn nợ" có hàng chục nghìn, thậm chí hàng trăm nghìn thành viên.

Theo Thiếu tá Nguyễn Ngọc Sơn, Phó trưởng Phòng 6, Cục Cảnh sát hình sự, hình thức hoạt động của tội phạm tín dụng đen hiện nay là tạo lập ứng dụng, website giả mạo có logo, tên gọi địa chỉ truy cập gần giống với các ứng dụng của ngân hàng, công ty tài chính chính thống được cấp phép để từ đó lôi kéo người vay. Khoản vay thường có giá trị nhỏ (1-3 triệu đồng), nhưng cộng lãi suất với các khoản phí, số tiền người vay phải trả rất cao. Người tiêu dùng có xu hướng đánh đồng các công ty tài chính chính thống với những ứng dụng này.

"Tại Việt Nam có 16 công ty ty tài chính tiêu dùng được cấp phép, song giá trị tích cực mà các công ty này hướng đến đang bị pha loãng bởi hàng trăm công ty tín dụng đen", Tổng giám đốc MCredit cho biết.

Ngoài vấn đề bùng nợ, trốn nợ, bà Nguyễn Thị Minh Nguyệt, Quyền tổng giám đốc Công ty Tài chính Ngân hàng Việt Nam Thịnh Vượng SMBC (FE Credit) cho biết, một thực trạng khác là người đi đòi nợ bị hành hung.

Với FE Credit, giai đoạn 2019-2020, số vụ nhân viên đòi nợ bị gây khó khăn chỉ có hai trường hợp. Nhưng hai năm gần đây, con số này tăng 12 lần, lên 24 vụ, với tình trạng ngày càng nghiêm trọng.

"Một phần nguyên nhân do hiểu biết của người đi vay chưa thực sự đầy đủ, chưa thấy hết hậu quả của hành vi này", bà Nguyệt cho biết. Quy định, quy chế với vấn đề này đã có, hành lang pháp lý rõ ràng nhưng việc đưa vào áp dụng vẫn chưa có tính răn đe. Nhiều khách hàng lấy lý do: "Tôi đang khó khăn nên không thích trả nợ" để nói với nhân viên thu nợ.

Với vấn đề đòi nợ cực đoan của công ty tài chính, bà Nguyệt cho rằng đó chỉ là sai sót ở một số cá nhân. "Tôi khẳng định là các công ty tài chính hay FE Credit đều không cổ xúy cho hành động đòi nợ cực đoan", Quyền tổng giám đốc FE Credit khẳng định.

Với giải pháp "gỡ khó" cho tín dụng tiêu dùng hiện nay, các chuyên gia và các công ty hoạt động trên thị trường cho rằng cần có các biện pháp để người đi vay hiểu đúng tính chất nghiêm trọng của việc "bùng nợ", "trốn nợ", sự khác nhau giữa các công ty tài chính và các ứng dụng tín dụng đen.

Theo TS Cấn Văn Lực, một phần lý do nhiều khách hàng viện ra khi "bùng nợ" là lãi suất cao. Họ nói do không có khả năng chi trả nên quyết định bùng nợ. "Khi tỷ lệ nợ xấu tăng cao, các công ty tài chính bắt buộc phải nâng lãi suất cho vay để phòng ngừa rủi ro. Chính người đi vay cần hiểu một vấn đề là nếu họ tuân thủ việc trả nợ, lãi suất sẽ được được điều chỉnh", ông Lực cho biết.

Với vấn đề định danh của thị trường hiện nay, Luật sư Nguyễn Thế Truyền, Giám đốc Công ty Luật hợp danh Thiên Thanh cho rằng các công ty tài chính chính thống cần có thêm biện pháp giám sát, tuyên truyền để người đi vay hiểu sự khác nhau.

"Với những công ty tài chính dẫn đầu thị trường, phải cho mọi người biết các bạn là ai. Các công ty cần có bộ phận chuyên trách để kiểm tra về mức độ hiện diện của những đơn vị giả mạo, tin giả, tránh gây hiểu nhầm, đánh đồng công ty tài chính chính thống và tín dụng đen", Luật sư Truyền cho biết.